گل هویا Hoya شمعی یا گل مومی Miniature wax plant که تو قدیم ایرانیا بهش “وژیک” میگفتن این گیاه از راسته گل سپاسی سانان (Gentianales) و خانواده خَرزَهره‌ایان (Apocynaceae) و زیر خانواده اِستَبرَقیان (Asclepiadoideae) می‌باشد که به نام‌های پیچ مومی، شمعی، گل چینی (Porcelain Flower) و توسط گیاه‌شناس اسکاتلندی برای قدردانی از Thomas Hoy دوست او، هویا (Hoya) نامیده شد.
گل هویا همیشه‌سبز، رونده و چندساله به خاطر برگ‌های ضخیم و مومی و خوشه‌های گل‌های ستاره‌ای و معطر محبوبیت زیادی بین علاقه مندان گل و گیاه داره. ویژگی‌های خاصی داره که اون رو از بقیه گیاهان آپارتمانی متمایز میکنه. دارای برگ‌های ضخیم، گوشتی و براق با سطح مومی‌ه. گل‌هایی خوشه‌ای (Umbel)، ستاره‌ای شکل با مرکز برجسته (Corona)، معطر و زیبا. رشدی حدودا نیمه‌چوبی، رونده یا آویز که میشه روی قیم هدایتش کرد یا به‌صورت آویز نگه داشت. زیستگاه طبیعیش به‌صورت اپی‌فیت (روی گیاهان) یا لیتوفیت (روی سنگ‌ها) رشد میکنه. گونه‌های رایجش Hoya carnosa و Hoya pubicalyxست. و خاستگاهش مناطق گرمسیری آسیا و استرالیاس و به‌عنوان یکی از گیاهان آپارتمانی کم‌دردسر شناخته میشه. در ادامه، گیاهپزشک تایمکس قراره همه توضیحات لازم برای نگهداری از این گیاه رو بهتون بگه.
نگهداری گل هویا در خانه
گل هویا یکی از گیاه‌های خوشگل و موندگاره که اگه شرایط درست رو براش فراهم کنی، سال‌ها می‌مونه و حتی گل‌های خوشبو هم میده. خیلی‌ها میگن بهترین جایگزین برای پوتوسه، چون هم مقاومه هم خاص. نکات مهم نگهداری هویا عبارتند از:
- نور: بیشتر هویاها نور غیرمستقیم و فیلتر شده می‌خوان. پشت پنجره‌ی جنوبی با پرده نازک عالیه. نور مستقیم شدید برگ‌هاشو می‌سوزونه.
- آبیاری: بذار ۳–۴ سانتی‌متر خاک خشک بشه بعد آب بده. تو تابستون شاید هر دو هفته یه بار، زمستون حتی ماهی یه بار هم کافیه. زیاده‌روی کنی ریشه می‌پوسه.
- رطوبت: هویا رطوبت متوسط تا زیاد دوست داره. می‌تونی از بخور سرد یا روش “جزیره” استفاده کنی. فقط حواست باشه ریشه توی آب نمونه.
- دما: دمای بین ۱۵ تا ۳۰ درجه بهترینه. زیر ۱۰ درجه یا بالای ۳۵ درجه براش خطرناکه.
- خاک: خاک سبک و با زهکشی خوب لازم داره. ترکیب خاک گلدان + پرلیت + کمی پوست درخت/کوکوپیت عالیه.
- کوددهی: تو فصل رشد (بهار و تابستون) هر دو هفته یه بار کود مایع کامل یا فسفر بالا بده. زمستون کود نده.
- هرس: فقط ساقه‌های اضافی یا خشک رو بزن. دم‌گل‌ها رو نچین چون همونا سال بعد دوباره گل میدن.
- تعویض گلدون: هویا تو گلدونای تنگ‌تر حالش بهتره. لازم نیست هر سال گلدون عوض کنی؛ معمولا هر ۳ تا ۵ سال یه بار کافیه.
- تکثیر: راحت با قلمه ساقه تکثیر میشه. قلمه رو تو آب یا خاک مرطوب بذاری خیلی سریع ریشه میده.
همچنین اگر برای نگهداری گل هویا در خانه نیاز به کمک داشتید، میتونید با کلیک روی لینک زیر، با گیاهپزشک تایمکس مشورت کنید.
کود مخصوص گل هویا
در فصل رشد (بهار و تابستان) میتونین بصورت دوره ای از کود گیاهان آپارتمانی تایمکس و کود 36-12-12 استفاده کنین تا گیاه پرپشت و سرسبزی و با طراوتی داشته باشید. برای اینکه گل هویا تون از گل منفجر بشه حتما کود گلدهی تایمکس استفاده کن تا از زیبایی این گیاه دو برابر لذت ببری. در ادامه هم لیستی از کود گیاهان خانگی Timax رو براتون گذاشتیم:
انواع گل هویا
طبق سایت wikipedia.com گل هویا تنوع بسیار زیادی داره و هر گونه با شکل برگ‌ها، رنگ گل‌ها و میزان عطر خاص خودش شناخته میشه. در ادامه برخی از محبوب‌ترین گونه‌های هویا معرفی شدن:
- هویا کارنوزا (Hoya carnosa): رایج‌ترین و مقاوم‌ترین نوع، با برگ‌های سبز تیره و گل‌های صورتی.
- هویا کرری (Hoya kerrii): معروف به «هویا ولنتاین» به‌خاطر برگ‌های قلبی‌شکل؛ بسیار محبوب بین کلکسیونرها.
- هویا اوبوواتا (Hoya obovata): برگ‌های بیضی‌شکل و بزرگ با الگوهای نقره‌ای جذاب.
- هویا بلا (Hoya bella): با گل‌های سفید کوچک و بسیار معطر شناخته میشه.
- هویا داسیانتا (Hoya dasyantha): گونه‌ای محبوب برای پرورش خانگی.
- هویا دنسیفولیا (Hoya densifolia): برگ‌های متراکم و پرپشت؛ جذاب برای فضای داخلی.
- هویا رتوسا (Hoya retusa): برگ‌های باریک و سوزنی‌شکل که جلوه‌ی خاصی به گیاه میده.
- هویا لاکونوزا (Hoya lacunosa): به خاطر گل‌های کوچک و بسیار خوشبو معروفه.
گل هویا قلبی
گل هویا قلبی (Hoya Kerrii) به خاطر برگ‌های ضخیم و قلبی‌شکلش معروفه و به اسم “گیاه ولنتاین” هم شناخته میشه. معمولا به‌صورت تک‌برگ توی گلدون فروخته میشه و رشد کندی داره، اما با نگهداری درست می‌تونه به یک گیاه رونده و پرپشت تبدیل بشه.
گل هویا رونده
گل هویا رونده (Hoya Linearis / Hoya Compacta)معمولا ساقه‌های بلند و آویزدار دارن که میشه روی قیم یا به‌صورت آویز نگهداریشون کرد. گونه‌هایی مثل هویا لینه‌آریس با برگ‌های باریک و سوزنی یا هویا کمپاکتا با برگ‌های پیچ‌خورده، از معروف‌ترین هویاهای رونده هستن.
گل هویا کارنوزا
گل هویا کارنوزا (Hoya Carnosa)که یکی از رایج‌ترین و مقاوم‌ترین گونه‌هاست. برگ‌های سبز براق و چرمی داره و گل‌های ستاره‌ای صورتی/سفید و بسیار خوشبو تولید میکنه. این نوع برای آپارتمان‌نشینی بسیار مناسبه.
گل هویا کری
گل هویا کری “Hoya Krinkle 8” یا همون “Kerrii Hybrid” این گونه شبیه هویا قلبیه اما برگ‌هاش موج‌دار یا چروک مانند هستن. به خاطر ظاهر خاص برگ‌ها، به اسم «کری» شناخته میشه و هم رشد رونده داره هم به‌عنوان گیاه کلکسیونی محبوبه.
گل هویا فر
گل هویا فِر (Hoya Compacta / Hindu Rope) که به اسم “هویا طنابی” هم شناخته میشه. برگ‌هاش ضخیم و پیچ‌خورده‌ان و مثل طناب به نظر میان. گل‌های صورتی با مرکز قرمز و بسیار معطر تولید میکنه و یکی از خاص‌ترین انواع هویاست.
فصل گلدهی گل هویا
هویا معمولا آخرای بهار تا اوایل تابستون گل میده. البته همین‌جوری هم نیست! باید چندتا شرط براش فراهم باشه تا دلش بخواد غنچه بده. حالا، چی باعث میشه هویا گل بده؟
- سن گیاه: بعضی مدل‌ها مثل هویا کارنوسا باید ۲–۳ سال صبر کنی تا اولین بار گل بدن.
- نور: نور زیاد و غیرمستقیم لازمه، چون بدون نور کافی خبری از غنچه نیست.
- رطوبت: عاشق هوای مرطوبه، اگه خشک باشه خیلی راحت غنچه‌ها میریزن.
- اختلاف دما: فرق دمای شب و روز (به‌خصوص تو پاییز و زمستون) کلی تو گلدهی تاثیر داره.
- کود: تو فصل رشد، کود متعادل مخصوصا فسفر بالا بهش بدی، خیلی کمک میکنه.
- جابجا نکردن: وقتی غنچه زد، دیگه اصلاً گلدون رو نچرخون یا جابجا نکن؛ چون غنچه‌ها قهر می‌کنن و میریزن.
- هرس نکردن دم‌گل: اون شاخه‌های کوچیکی که گل روشون بوده رو نزن، چون سال بعد دوباره از همونا گل میده.
- گلدون مناسب: تو گلدونای کوچیک‌تر و تنگ‌تر که ریشه‌ها یه کم فشرده‌ان، راحت‌تر گل میده.
روش‌های تکثیر گل هویا
گیاه هویا رو میشه با چند روش مختلف تکثیر کرد. هر روش مزایا و سختی‌های خودش رو داره:
- قلمه ساقه: رایج‌ترین روش؛ قلمه‌ی ۱۰–۱۵ سانتی با چند گره، در آب یا خاک سبک ریشه‌دار میشه.
- تکثیر در آب: قلمه‌ها داخل آب تمیز تا ریشه‌دار شدن، بعد انتقال به خاک.
- خوابانیدن هوایی: پیچیدن گره ساقه با خزه مرطوب تا ریشه بده، سپس جدا و کاشته میشه.
- بذر: خیلی نادر در شرایط آپارتمانی.
و بهترین زمان تکثیر:بهار و تابستون؛ نیازمند نور غیرمستقیم، رطوبت بالا و خاک زهکش‌دار.
تکثیر گل هویا از طریق برگ
تکثیر هویا با برگ تنها ممکن نیست؛ چون برگ به تنهایی ریشه میده ولی گیاه جدید تولید نمی‌کنه. برای موفقیت باید برگ همراه با قسمتی از ساقه و حداقل یک گره جدا بشه تا جوانه‌ی تازه تشکیل بده. درست مثل بعضی گیاهان (مثل سانسوریا یا بنفشه آفریقایی)، خیلی‌ها فکر می‌کنن میشه هویا رو فقط با یک برگ تکثیر کرد؛ اما واقعیت اینه که:
- اگر فقط یک برگ (بدون گره‌ی ساقه) جدا و در آب یا خاک کاشته بشه، ممکنه مدت‌ها سبز بمونه ولی تقریبا هیچ‌وقت ریشه و ساقه‌ی جدید تولید نمی‌کنه.
- دلیلش اینه که در گیاه هویا، جوانه‌های رشد (که توانایی تولید ساقه و ریشه دارن) فقط در گره‌های ساقه وجود دارن، نه روی خود برگ.
- بنابراین، برای موفقیت در تکثیر، باید برگ به همراه یک تکه از ساقه و حداقل یک گره جدا بشه؛ در این صورت امکان ریشه‌دهی و رشد گیاه جدید وجود داره.
(پس از برگ تنها نمی‌تونی قلمه بگیریو باعث تکثیر هویا بشی؛ باید بخشی از ساقه و گره هم همراهش باشه).
جمع بندی و سوالات متداوال راجع به گل هویا
گل هویا یکی از خوشگل‌ترین و خاص‌ترین گیاهای آپارتمانیه که با برگای براق و گلای خوشبو دل هر کسی رو می‌بره. این گیاه نسبتاً مقاومه و اگه چندتا نیاز اصلیشو رعایت کنی، سال‌ها کنارتم می‌مونه. عاشق نور زیاد و غیرمستقیمه، با آبیاری به‌اندازه (نه زیاد، نه کم) سرحال می‌مونه و تو رطوبت متوسط تا بالا حسابی جون می‌گیره. دمای معتدل، خاک سبک و با زهکشی خوب، و یه کوچولو کود فسفر بالا تو فصل رشد براش کافیه. فقط یادت باشه گلدون تنگ‌تر رو دوست داره و دم‌گل‌هاشو هم نزن، چون همونا سال بعد دوباره گل میدن. خلاصه اینکه هویا یه انتخاب فوق‌العاده‌ست؛ هم زیباست، هم خاص، و هم نگهداریش اونقدرا سخت نیست. با یه ذره توجه، گلای ستاره‌ای و خوشبوشو بهت هدیه میده
گل هویا چه موقع گل میدهد؟
بیشتر هویاها تو ماه‌های گرم سال یعنی از بهار تا آخرای تابستون گل میدن ولی بسته به مدل و شرایط نگهداری، بعضی‌هاشون حتی می‌تونن تقریباً کل سال گل داشته باشن. نکته مهم اینه که گل‌ها روی ساقه‌های قدیمی (پدونکل‌ها) ظاهر می‌شن، پس بعد از گلدهی نباید اون ساقه‌ها رو بچینین؛ چون سال بعد دوباره همون‌جا گل میده.
علت زرد شدن گل هویا چیست؟
زرد شدن برگ‌های هویا معمولا به دلیل آبیاری نامناسب اتفاق می‌افته؛ چه آبیاری زیاد که باعث خفگی و پوسیدگی ریشه میشه، چه کم‌آبی که برگ‌ها رو خشک و شکننده میکنه. اما عوامل دیگه هم نقش دارن:
- کمبود مواد غذایی (مثل نیتروژن): زردی بیشتر از برگ‌های پایینی شروع میشه.
- آفات (شپشک آردآلود، کنه‌ها): به برگ آسیب می‌زنن و زردی قبل از ریزش دیده میشه.
- نور نامناسب: نور مستقیم و شدید باعث استرس نوری و زردی برگ میشه، در حالی‌که نور کم هم رشد رو ضعیف میکنه.
- پیری طبیعی برگ‌ها: افتادن یکی‌دو برگ پایینی در گیاه بالغ طبیعی محسوب میشه.
راهکار تشخیص و رفع مشکل:
- خاک رو بررسی کن: اگر خیلی خیسه، آبیاری رو کمتر کن و زهکشی رو بهبود بده.
- ریشه‌ها رو چک کن : ریشه‌های سالم سفید/سبزن؛ ریشه‌های قهوه‌ای و له‌شده نشونه پوسیدگیه.
- برگ‌ها و ساقه رو برای آفات بررسی کن.
- نور رو تنظیم کن: روشن و غیرمستقیم باشه.
- در صورت کمبود غذایی، از کود کامل و متعادل طبق دستور استفاده کن.
چرا گل هویا برگاش زرد میشه؟
برگ‌های هویا ممکنه به دلایل مختلفی زرد بشن:
- آبیاری زیاد: برگ‌ها نرم و آبکی می‌شن؛ باید فقط وقتی خاک خشک شد آب بدی و زهکشی گلدون رو بررسی کنی.
- کم‌آبی: برگ‌ها خشک و شکننده می‌شن؛ آبیاری رو منظم‌تر کن اما باز هم اجازه بده خاک بین دو آبیاری خشک بشه.
- نور ناکافی: نور کم باعث رنگ‌پریدگی و زردی برگ‌ها میشه؛ گیاه رو در نور روشن غیرمستقیم بذار.
- تنش دمایی: سرما یا جریان باد سرد باعث زرد شدن و ریزش برگ‌ها میشه.
- کمبود مواد غذایی: زردی از برگ‌های پایینی شروع میشه؛ با کود کامل و متعادل گیاه رو تغذیه کن.
- ریزش طبیعی برگ: افتادن چند برگ قدیمی طبیعی و جای نگرانی نداره.
- آفات و بیماری‌ها: شپشک آردآلود یا قارچ‌ها هم می‌تونن باعث زردی و ریزش برگ بشن.
