گیاهان برای رشد سالم و پایدار خود به ۱۶ عنصر اصلی در طول دوره رشد فعال خود نیاز دارند.سه عنصر هیدروژن (H)، اکسیژن(O) و کربن(C) را از طریق آب و هوا دریافت می کنند. ۱۳ عنصر باقیمانده می تواند از طریق کاربرد کود شیمیایی در دسترس گیاه قرار گیرد. این عناصر بر اساس میزان مصرف گیاه به سه گروه دسته بندی می‌شوند:
این ۱۳ عنصر از طریق کودهای شیمیایی با درصدهای مختلف فرموله می‌شود و بر اساس میزان نیاز گیاه و نیز مراحل مختلف رشد آن به کار می رود. کلیه کودهای شیمیایی که شامل سه عنصر پرمصرف اولیه گیاه شامل نیتروژن(N)، فسفر(P) و پتاسیم(K) هستند را کود کامل NPK می‌نامند.حال برخی از این فرمول‌ها دارای عناصر پرمصرف ثانویه و عناصر کم مصرف یا ریز مغذی‌ها نیز هستند که کمک شایانی در بهبود کیفیت محصولات کشاورزی می نمایند. اما برخی دیگر از کودهای NPK، فقط دارای این سه عنصر هستند.در این مطلب از مقالات آموزشی تایمکس در رابطه با کودهای NPK و انواع مختلف آنها صحبت خواهیم کرد.
از شما دعوت می کنیم تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
کود NPK شامل سه عنصر پرمصرف اولیه گیاه به نام‌های نیتروژن یا ازت (N)، فسفر(P) و پتاسیم(K)می‌باشد.این سه عنصر پر مصرف‌ترین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان برای رشد می‌باشند. نیتروژن در گیاه نقش رشد رویشی و افزایش کلروفیل سازی و سبزینگی را بر عهده دارد. عنصر نیتروژن همچنین منجر به رقیق سازی شیره گیاهی شده و به کاهش مصرف آب کمک می کند. با توجه به این دو عملکرد عنصر نیتروژن در گیاه (رقیق نمودن شیره گیاهی و افزایش سبزینگی)، بایستی مراقب باشیم که برای گیاهانی که آب را داخل آوندهای خود ذخیره می‌کنند (مانند کاکتوس ها و ساکولنت ها) و نیز گیاهان برگ رنگی و ابلق (مانند شفلرا ابلق، آگلونما، انواع کروتون و سایر برگ رنگی ها) از کودهای نیتروژن بالا مانند کود سه بیست در طی برنامه غذایی گیاه استفاده نکنیم چرا که کاربرد این فرمول برای این دسته از گیاهان منجر به مستعد شدن گیاه به بیماری های قارچی و آفات و نیز سبز شدن رنگ برگ ها و از بین رفتن ابلقیت آنها می‌گردد.
وظیفه اصلی عنصر فسفر در گیاه، توسعه ریشه‌ها و انتقال گیاه به فاز زایشی یا در واقع همان پاجوش دهی و گل دهی است و عنصر پتاسیم نیز موجب تثبیت گل دهی و خوش رنگ‌تر شدن برگ‌ها و تنظیم حرکت آب در آوندهای گیاه می‌شود. به همین سبب است که عنصر پتاسیم گیاه را نسبت به بی‌نظمی در آبیاری، مقاوم تر نموده و با تحکیم جداره دیواره سلولی باعث می‌شود گیاه کمتر به آفات و بیماری‌ها دچار شود. حال برخی از کود NPK شامل عناصر ریز مغذی نیز می‌باشند که در این صورت روی بسته کود نام NPK+TE درج می گردد. TE مخفف Trace Elements به معنای عناصر ربزمغذی می باشد.
اگر دقت کرده باشید روی بسته بندی کود NPK، سه عدد درج شده است. عدد اول از سمت چپ بیانگر میزان ازت یا نیتروژن(N)، عدد دوم یا همان عدد وسط بیانگر میزان فسفر (P)و عدد آخر نشانگر میزان عنصر پتاسیم (K) در فرمولاسیون کود می باشد.
کود کامل یا کود NPK با درصد عناصر متفاوتی تولید می گردد که هر کدام از این فرمول ها مناسب یک دوره خاص از رشد گیاهان می باشند. بنابراین طبق مرحله رشدی گیاه، سن و میزان نیاز گیاه تجویز می شوند. آگاهی نداشتن از چهار نکته در رابطه با کوددهی به گیاهان ممکن است یا سلامت گیاه شما را به خاطر بیاندازد یا منجر به عدم دریافت نتیجه مثبت پس از کاربرد کود ها شود. شاید بارها این مسئله را تجربه کرده باشید که علیرغم هزینه و زمانی که برای حفظ سلامت گیاهتان صرف می کنید، هرچه به گیاهتان کود می دهید، نتیجه ی مطلوب و دلخواهتان را از رشد گیاه دریافت نمی کنید! علت این امر در صورت تأمین پارامتر های محیطی لازم برای جذب بهینه کود مورد نظر مانند رعایت دمای محیط، دمای آب، کاربرد کود در زمان سلامت گیاهتان و…رعایت نکردن چهار نکته ی مهم در کوددهی می باشد. این چهار نکته شامل موارد زیر است:
به طور خلاصه، چهار مورد بالا را میتوانیم این گونه بیان کنیم: چه کودی، چه زمانی، چه مقدار و با چه روشی بایستی در اختیار گیاه قرار گیرد. آگاه شدن از این موارد مستلزم مشاوره با کارشناس تغذیه می باشد.
در ادامه شما را با انواع کود کامل NPK با فرمولاسیون های متفاوت آشنا می کنیم. متشکریم از اینکه تا این لحظه همراه ما بودید.
کود NPK 10 10 10 یا کود کامل 10 10 10 یک تغذیه متعادل برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز گیاهان می باشد. کاربرد این کود برای زمانی است که ریشه های گیاه رشد مطلوبی داشته اند و گیاه رشد رویشی و زایشی مطلوبی داشته و به سبب اینکه گیاه به سه عنصر پرمصرف اولیه یعنی نیتروژن، فسفر و پتاسیم، نسبت به باقی عناصر نیاز بیشتری دارد، بنابراین برای حفظ تعادل رشد گیاه در تمام بخش ها (ریشه، ساقه، برگ و گل) بایستی از یک فرمول متعادل با میزان برابر عناصر کودی استفاده نماییم.
چرا که کاربرد مدام کود NPK با فرمولی که مقدار تنها یکی از عناصر از باقی عناصر بیشتر است منجر به بر هم ریختن تعادل عناصر کودی در بستر کشت گیاه شده و در ادامه، گیاه در جذب سایر عناصر با مشکل مواجه می شود چراکه برخی عناصر با یکدیگر اثر هم افزایی و برخی دیگر اثر بازدارندگی دارند.
به عنوان مثال چنانچه میزان فسفر در بستر کشت گیاه بالا باشد(در اثر استفاده مداوم و پی در پی از کودهای فسفر بالا)، گیاه دچار مسمومیت فسفره می شود.
همچنین بعلت خاصیت بازدارندگی بین برخی عناصر در گیاه، میزان بالای فسفر منجر به عدم جذب عناصری مانند پتاسیم، آهن، روی و مس در گیاه می گردد.
پس در بحث تغذیه گیاهان، فراهم نمودن تعادل بین عناصر، از اهمیت ویژه ای برخوردار است که این امر با کاربرد کود NPK با فرمولاسیون متعادل مانند کود 10 10 10 یا کود NPK 20 20 20 بسته به نوع و نیاز گیاه امکان پذیر است.
کود کامل 10 50 10 با ۱۰٪نیتروژن، ۵۰٪فسفر و ۱۰٪پتاسیم، جزو کودهای فسفر بالا است. می دانیم که عنصر فسفر در گسترش توده ریشه نقش اساسی دارد.به همین سبب است که زمانی که میخواهیم گیاهمان سریعتر در گلدان ریشه پر کند، از کود فسفر بالا استفاده می کنیم.
همانطور که می دانید ریشه در گیاه، کلیه مواد مغذی را به ساقه و برگ ها می رساند بنابراین هرچه ریشه قوی تر باشد، گیاه نیز بهتر و سالمتر رشد می کند.
کاربرد کودهای فسفر بالا در برنامه غذایی گیاهان همچنین باعث وارد کردن گیاه به فاز زایشی (تولید گل و پاجوش) می گردد. گاها پشت برگ های مسن گیاه یا ساقه های گیاه به رنگ بنفش در می آید که این مسئله حاکی از کمبود عنصر فسفر می باشد که با استفاده از کودهای فسفر بالا این کمبود درمان می شود.
کاربرد کودهای کامل فسفر بالا برای گیاهانی که بنا به دلایل متعدد ریشه زیادی از دست داده اند یا به تازگی تکثیر شده اند منجر به تسریع تولید ریشه های جدید و قوی می شود.به همین علت است که همواره در ابتدای برنامه غذایی گیاه، پس از استفاده از اصلاح کننده های خاک، از کودهای فسفر بالا مانند کود کامل ۱۰–۵۰–۱۰ استفاده می کنند.
لازم به ذکر است که کاربرد این کود برای هیچ گیاهی منع مصرف ندارد و استفاده از آن برای تمام گیاهان به ویژه گیاهانی که دارای ریزوم هستند مانند خانواده آلوکازیا ها(بابا آدم ها) با سانسوریا ها ضروریست. فسفر همچنین به تقویت سیستم ایمنی گیاه کمک کرده و باعث افزایش مقاومت گیاه نسبت به شرایط نامساعد محیطی می گردد.
کود کامل 15 05 30 حاوی ۱۵٪نیتروژن، ۵٪فسفر و ۳۰٪پتاسیم می باشد.
همانطور که از نام این کود مشخص است، این فرمولاسیون در دسته کودهای پتاسیم بالا قرار می گیرد. پتاسیم در گیاه وظایف متعددی دارد که از جمله آن می توان به تنظیم حرکت آب در آوندهای گیاه و تغلیظ شیره گیاهی، فعال سازی ۶۰ نوع آنزیم رشد در گیاه، تثبیت گل دهی، مقاوم کردن گیاه نسبت به کم آبی و زیاده روی در آبیاری، خوشرنگ شدن برگ ها و گل ها و…اشاره نمود.
برخلاف تصور عام که می پندارند کودهای پتاسیم بالا فقط برای گیاهان گل دار کاربرد دارند و فقط منجر به تثبیت گل دهی در گیاهان می شوند، این کودها بدون هیچ گونه منع مصرفی بایستی برای تمام گیاهان در طول فصل رشد استفاده شوند.همان طور که می دانید پتاسیم جزو عناصر پرمصرف اولیه گیاه است و حضور آن در خاک منجر به تامین پتاسیم مورد نیاز گیاه شده و همچنین منجر به درمان کمبود عنصر پتاسیم در گیاهان می شود.(در کمبود پتاسیم، حاشیه برگ های مسن گیاه زرد شده و سپس خشک می شود.)
کود کامل 12 12 36 نیز همانند دیگر کودهای پتاس بالا باعث تامین پتاسیم مورد نیاز گیاهان در طول فصل رشد می شود.کاربرد کودهای پتاس بالا به گیاه کمک می‌کند که در شرایط کم آبی، خشکی محیط، گرمای شدید، گیاه بتواند حیات خود را حفظ کند و به راحتی پژمرده نشود. در درختان مثمر، کودهای پتاس بالا به افزایش ویژگی های کمی و کیفی میوه مانند تعداد، وزن، حجم، رنگ، عطر و طعم کمک شایانی می نماید از این روست که در کشاورزی، از کودهای پتاسیم بالا به عنوان کود کیفیت یاد می کنند.
این فرمولاسیون ارزشمند در بهبود عمل گرده افشانی و افزایش ضریب تبدیل گل به میوه نیز نقش بسزایی دارد. تقویت استحکام دیواره سلولی گیاه از دیگر مزایای کاربرد کودهای پتاس بالاست که منجر به افزایش مقاومت گیاه نسبت به ضربه های فیزیکی و تنش های محیطی شده و باعث می شود که به عنوان مثال، ساقه های گیاه در اثر تنش دمایی به راحتی نشکنند. همچنین پتاسیم به افزایش تقسیم سلولی در گیاه کمک می‌کند که نتیجه ی این امر، رشد سریعتر گیاه می باشد.
کود کامل 20 20 20 فرمولاسیونی متعادل برای تغذیه گیاهان برگ سبز است.این کود با ۲۰٪نیتروژن خود منجر به افزایش سبزینگی گیاه شده و باعث افزایش رشد رویشی در گیاه می شود.همچنین نیتروژن موجود در این فرمول باعث رقیق شدن شیره گیاهی و کاهش مصرف آب در گیاه می گردد. این ترکیب با دارا بودن نسبت برابری از سه عنصر پرمصرف اولیه گیاه یعنی نیتروژن، فسفر و پتاسیم، مناسب دوره رشد رویشی گیاهان برگ سبز می باشد. دقت کنید که درست است که این فرمول، کودی کامل محسوب می شود ولیکن کاربرد این کود به تنهایی و مداوم و بی وقفه، بدون اینکه از ترکیبات دیگری جهت تغذیه گیاهتان استفاده کنید، به مرور زمان گیاهتان را دچار مشکلات متعددی خواهد کرد.
ازدیاد کاربرد این کود در فصل رشد گیاه باعث نازک شدن دیواره سلولی و به دنبال آن آسان شدن تغذیه آفات از گیاه شده و حتی گیاه را نسبت به ابتلا به بیماری های قارچی مستعد خواهد کرد. همچنین کاربرد کودهای نیتروژن بالا برای گیاهان برگ رنگی، من به از بین رفتن قسمت ابلق یا رنگی گیاه شده و گیاه را به رنگ سبز متمایل می کند. بنابراین برخلاف مزایای هر کودی، بهتر است آن را در تناوب با کودهای دیگر و به اندازه میزان نیاز گیاهمان به آن کود استفاده نماییم.
کاربرد کودهای NPK با درصد عناصر مختلف برای انواع گیاهان بسته به نیاز گیاه توصیه می شود. با توجه به توصیه کارشناس تغذیه، در هر مرحله از رشد گیاه بایستی نیاز گیاه شما به کود مورد نظر سنجیده شود و سپس کود NPK متناسب با آن دوره از رشد گیاهتان معرفی گردد.آنچه که حائز اهمیت است این نکته است که فقط صرفا کاربرد یک نوع کود NPK ابدا نمی تواند پاسخگوی تمام نیازهای تغذیه ای گیاه شما باشد.همچنین اختلاط کودهای NPKبا یکدیگر منجر به بر هم خوردن تعادل و فرمولاسیون کودها شده و منجر به ایجاد مسمومیت در گیاهتان می گردد.کودهای کامل NPK که نیتروژن بالایی دارند مناسب گیاهان برگ سبز هستند و باعث افزایش رشد رویشی گیاه می گردند.
کودهای کامل NPK که هر سه عدد نیتروژن، فسفر و پتاسیم آنها با هم برابر است، رشدی متعادل را برای گیاه، پس از دوره ی رشد ریشه ها و گل دهی به ارمغان می آورند. مانند کود 20 20 20 یا کود 10 10 10 کودهای کامل که میزان عنصر فسفر آن بالاتر از میزان نیتروژن و پتاسیم باشد، روی رشد ریشه گیاه تاثیر مثبت می‌گذارد مانند کودNPK 10 50 10 با سایر کودهای فسفر بالا.
کودهای کاملی که میزان پتاسیم بالایی دارند نیز به تثبیت گل دهی، بهبود رشد و تقویت سیستم ایمنی گیاه کمک شایانی می نمایند مانند کود کامل ۳۰–۰۵–۱۵ یا 12 12 36 یا سایر فرمولاسیون های پتاس بالای دیگر؛ بنابراین هر فرمول را بایستی با توجه به نیاز گیاه، سن و نوع گیاهمان در طول دوره رشد برگزینیم.
طریقه مصرف هر کودی، روی بسته بندی محصول درج شده است.بنابراین همیشه برای مصرف کود، دقیقا طبق دستورالعمل درج شده روی لیبل محصول، از کود استفاده کنید.دقت کنید که کودی که تهیه کرده اید بایستی به چه روشی استفاده شود؟ کودآبیاری؟ محلول پاشی؟ یا هر دو.
ضمن اینکه جهت بهبود اثربخشی کود بهتر است نکات مربوط به کوددهی اصولی اعم از اختلاط صحیح آب با کود، دمای مناسب آب، بیمار نبودن گیاه هنگام کوددهی، استفاده از کود در زمان مناسب و…را رعایت نمایید.در مطلبی جداگانه کلیه نکات مهم در رابطه با کوددهی صحیح را بیان می کنیم. همچنین مسئله اختلاط کودهای با هم نیز بشدت حائز اهمیت است.اگر کودی که تهیه نموده اید قابلیت اختلاط ندارد، به هیچ وجه این کار را نکنید.
جهت حصول بهترین نتیجه، پیشنهاد می‌کنیم همواره طبق نظر کارشناس تغذیه کودهای مورد نظر گیاهتان را انتخاب و استفاده کنید.
بهترین مارک کود NPK بایستی دارای چندین ویژگی باشد:
از خدمات مشاوره و پشتیبانی مطلوبی برخوردار باشد تا بتواند بهترین انتخاب را در اختیار کاربران قرار دهد. برند تایمکس سال هاست که با دارا بودن این ویژگی ها سلامت گیاهان را حفظ و تغذیه ای کامل و سالم را برای گیاهان فراهم نموده است.
در سال‌های اخیر در کشورمان ایران تولید کنندگان کودهای NPK با استفاده از فناوری‌های نوین و دانش بومی توانسته اند به میزان قابل توجهی، کودهای مناسب نیاز باغداران و کشاورزان را تولید و عرضه کنند. استفاده از مواد اولیه مرغوب و رعایت استانداردهای کیفی، تولید انواع فرمولاسیون‌های متناسب با اقلیم‌های مختلف و انواع محصولات کشاورزی تا حد زیادی به کاهش وابستگی به واردات در این زمینه کمک کرده است.
کودهای NPK با دارا بودن سه عنصر پرمصرف اولیه در برنامه غذایی درختان مثمر نقش مهمی در رشد و باردهی آن ها ایفا می‌کند. البته که زمان مناسب مصرف کود NPK و نوع فرمولاسیون آن به نسبت سن، نوع و شرایط درخت تشخیص داده می‌شود که برای تغذیه اصولی باغات پیشنهاد می‌کنیم قبل از شروع تغذیه، آنالیز آب و خاک و برگ درختان خود را تهیه نموده و با توجه به میزان نیاز درختان خود اقدام به تهیه و استفاده از کودهای مناسب فصل رشد نمایید. به طور معمول در اوایل فصل رشد کاربرد کودهای NPK به رشد ریشه‌ها و افزایش رشد رویشی، تقویت گل و افزایش میوه‌بندی کمک شایانی می‌نماید. پس از تشکیل میوه تا قبل از برداشت مصرف کودهای NPK با درصد پتاسیم بالا توصیه می‌شود چرا که پتاسیم باعث افزایش ویژگی‌های کمی و کیفی محصول مانند تعداد، وزن، حجم، رنگ، عطر و طعم آن می‌گردد. زمان و نوع فرمول انتخابی NPK باید متناسب با مرحله رشد درخت و شرایط خاک باشد تا بهترین بازدهی را به همراه داشته باشد.
از آنجایی که گیاهان آپارتمانی در فضای محصوری به نام گلدان زندگی می‌کنند بنابراین بهتر است که با دقت بیشتری تغذیه آنها را فراهم نماییم. کودهای کامل NPK بسته به فرمولاسیون و ماهیتشان به طرق مختلف که روی بسته‌بندی آنها درج می‌گردد استفاده می‌شوند.
برخی فقط مناسب کود آبیاری و برخی دیگر هم قابلیت کود آبیاری و هم قابلیت محلول پاشی را دارند.
اما چند نکته که در مصرف کودهای NPK و دیگر کودها باید به آنها توجه کنیم عبارتند از:
50,000 تومان شارژ کیف پول با تکمیل اطلاعات کاربری
